შიმშილი — დავიწყებული ბუნებრივი წამალი თუ ფარული საფრთხე? – რა არის ავტოფაგია? რა დროს აქტიურდება ავტოფაგია?

როცა შიმშილს ვგრძნობთ და კუჭი ხმაურობს, ეს მხოლოდ საკვების მოთხოვნა არ არის. სინამდვილეში, თქვენი სხეული ერთ-ერთ ყველაზე ძლიერ სამკურნალო პროცესს აინთებს — მას ავტოფაგია ჰქვია, რაც ბერძნულად ნიშნავს “თვითშეჭმას”.

რა არის ავტოფაგია?

ეს არის უჯრედების თვითგაწმენდის მექანიზმი. ორგანიზმი შლის დაავადებულ, ასაკოვან ან დაზიანებულ უჯრედულ სტრუქტურებს — მათ შორის მიტოქონდრიებსა და ცილებს — და ამ მასალებს ხელახლა იყენებს ენერგიისა და განახლებული უჯრედების შესაქმნელად.

რა დროს აქტიურდება ავტოფაგია?

როდესაც საკვების მიღებას აჩერებთ 14–16 საათით ან მეტით, ორგანიზმში ინსულინის დონე იკლებს და უჯრედები გადადიან თვითგაწმენდის რეჟიმში.

ეს ბუნებრივი პროცესია, რომელიც ჩვენს წინაპრებს ხშირად ჰქონდათ, როცა საკვები არ იყო მარტივად ხელმისაწვდომი.

მეცნიერება ამას ადასტურებს:

იაპონელმა მეცნიერმა იოშინორი ოსუმიმ 2016 წელს ნობელის პრემია მიიღო ავტოფაგიის მექანიზმის აღმოჩენისთვის. კვლევებმა აჩვენა, რომ შიმშილის პერიოდები (ფასტინგი) ამცირებს ალცჰაიმერის, პარკინსონის, დიაბეტისა და გულის დაავადებების რისკს.

თუმცა მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ: ფასტინგი ყველასთვის არ არის უსაფრთხო!

ვის არ უნდა მიჰყვეს ფასტინგს ექიმის ზედამხედველობის გარეშე?

• ეპილეფსიით (მოლიების მქონე) ადამიანები

• ორსულები და მეძუძური დედები

• ბავშვები და მოზარდები

• დიაბეტით ან ინსულინზე დამოკიდებული პირები

• ქრონიკული დაავადებების მქონე ადამიანები

• მათ, ვინც რეგულარულად იღებს მედიკამენტებს

შესაძლო გვერდითი ეფექტები ფასტინგისას:

• თავბრუსხვევა და სისუსტე

• შფოთვა და გაღიზიანება

• კონცენტრაციის დაკარგვა

• მომატებული გულისცემა

• წონაში უკონტროლო კლება

• სისხლში შაქრის მკვეთრი ვარდნა (ჰიპოგლიკემია)

• ჰორმონალური დისბალანსი, განსაკუთრებით ქალებში

ფაქტები, რომლებიც უნდა იცოდეთ:

• ავტოფაგია იწყება შიმშილის 14–16 საათის შემდეგ

• 24-საათიანი პერიოდული შიმშილი ამყარებს უჯრედულ დაცვას

• შიმშილის დროს ორგანიზმი ისევ იყენებს დაშლილ ცილებს, ცხიმებს და შაქრებს — ვერაფერს კარგავს

ფასტინგი = სხეულის გადატვირთვის ღილაკი? კი — მაგრამ მხოლოდ უსაფრთხო პირობებში.

ფასტინგი არ არის დიეტა ან მოდური ხრიკი — ეს არის სერიოზული ბიოლოგიური მექანიზმი, რომელიც საჭიროებს ცოდნას, სიფრთხილეს და ექიმის რჩევას.

შიმშილი — სწორად დაგეგმილი და აკონტროლებული — შეიძლება გახდეს ბუნებრივი გზა უჯრედების განახლებისა და ჯანმრთელობის გაძლიერებისთვის.

მაგრამ… არ უნდა დაივიწყოთ: ყველა სხეული განსხვავებულია და რაც ერთისთვის სასარგებლოა, სხვას შეიძლება ავნოს.

ყოველთვის გაესაუბრეთ ექიმს ან დიეტოლოგს, სანამ ფასტინგს დაიწყებთ.

1. Ohsumi Y. Historical landmarks of autophagy research. Cell Research, 2014; 24(1): 9–23.

2. Mattson MP, Longo VD, Harvie M. Impact of intermittent fasting on health and disease processes. Ageing Research Reviews, 2017; 39: 46–58.

3. Panda S. Circadian physiology of metabolism. Science, 2016; 354(6315): 1008–1015.

4. Levine B, Kroemer G. Biological functions of autophagy genes: a disease perspective. Cell, 2019; 176(1–2): 11–42.

5. Menzies FM, Fleming A, Rubinsztein DC. Compromised autophagy and neurodegenerative diseases. Nature Reviews Neuroscience, 2015; 16(6): 345–357.

6. Longo VD, Panda S. Fasting, circadian rhythms, and time-restricted feeding in healthy lifespan. Cell Metabolism, 2016; 23(6): 1048–1059.

7. Yang L, Li P, Fu S, Calay ES, Hotamisligil GS. Defective hepatic autophagy in obesity promotes ER stress and causes insulin resistance. Cell Metabolism, 2010; 11(6): 467–478.

8. Madeo F, Zimmermann A, Maiuri MC, Kroemer G. Essential role for autophagy in life span extension. Journal of Clinical Investigation, 2015; 125(1): 85–93.

დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH), მედიცინის დოქტორი (PhD).

საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი; WHO-ს ექსპერტი; Relief International-ის მმართველი საბჭოს დირექტორი; გაეროს გენერალური მდივნის ყოფილი მრჩეველი.