ქალაქები ბერდება – როგორ უნდა მოემზადოს მომავლისთვის საზოგადოება? რას გვთავაზობს მსოფლიო გამოცდილება? – რეკომენდაციები

საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე

დღეს მსოფლიო ორ პარალელურ პროცესს აწყდება:

1. ურბანიზაცია,

2. და მოსახლეობის სწრაფი დაბერება.

მხოლოდ ერთ ფაქტს გადავხედოთ:

2050 წლისთვის 60 წელს გადაცილებულთა რაოდენობა გაორმაგდება და მიაღწევს 2.1 მილიარდს.

მათგან 1.5 მილიარდი ქალაქებში იცხოვრებს.

ეს ნიშნავს, რომ ქალაქების ინფრასტრუქტურა, ჯანდაცვის სისტემები, ტრანსპორტი და საზოგადოებრივი სერვისები უნდა გადაკეთდეს იმგვარად, რომ ხანდაზმულთა საჭიროებებს მოერგოს.

რას გვთავაზობს მსოფლიო გამოცდილება?

1. WHO-ს ხედვა – ჯანმრთელი დაბერება იწყება გარემოსთან ადაპტაციით

მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაცია ხაზს უსვამს, რომ ფიზიკურ და სოციალურ გარემოს უზარმაზარი გავლენა აქვს ხანდაზმულთა ჯანმრთელობასა და ფუნქციონირებაზე.

პარტკები, საზოგადოებრივი შენობები, ტროტუარები, ტრანსპორტი — ეს ყველაფერი უნდა იყოს უსაფრთხო, ხელმისაწვდომი და ადაპტირებული.

2. BCG-ის რეკომენდაციები – ქალაქების სისტემური ცვლილება აუცილებელია

Boston Consulting Group გვაფრთხილებს:

ყველა ქალაქმა უნდა შეიმუშაოს სტრატეგია, რომელიც მოიცავს:

• საზოგადოებრივი ინფრასტრუქტურის ხელმისაწვდომობას

• ტრანსპორტის მოდერნიზაციას

• ტექნოლოგიებისა და პროდუქტების ადაპტაციას ხანდაზმულთათვის

• კერძო სექტორის ჩართულობას — რესტორნებიდან სასტუმროებამდე

მაგალითად:

• გაზქურები, რომლებიც ტოვებისას სიგნალს გამოსცემენ

• სლაიდერი სახელურები – მექანიკური მოძრაობის გამარტივებისთვის

• დაბალი საწოლები, არასრიალა იატაკები სასტუმროებში

• მორგებული მენიუები ხანდაზმულთათვის რესტორნებში

• ტრანსპორტი და ავიარეისები, რომლებიც ითვალისწინებენ მოძრაობის დარღვევას და სამედიცინო დახმარებას

3. HelpAge International – ხანდაზმულები უნდა გახდნენ ურბანული განვითარების ცენტრი

HelpAge International, რომელიც მრავალი ქვეყნის გამოცდილებას აერთიანებს, ამბობს:

„ქალაქები, რომლებიც არ ითვალისწინებენ ხანდაზმულებს, საკუთარი მომავლის წინააღმდეგ მუშაობენ.“

მათი რეკომენდაციებია:

• მეტი საზოგადოებრივი ჩართულობა – ხანდაზმულების რჩევით საბჭოები

• ჯანდაცვის მომსახურების ადაპტირება და ჰუმანიზაცია

• მენტალური ჯანმრთელობის მხარდაჭერა

• იზოლაციის და მარტოობის პრევენცია

ჯანმრთელობის კომპონენტები დაბერების პროცესში

ხანდაზმულებთან მუშაობისას ყურადღება უნდა მივაქციოთ რამდენიმე მნიშვნელოვან საკითხს:

• ქრონიკული დაავადებები: ჰიპერტენზია, დიაბეტი, ართროზი, კარდიოპათიები

• გონებრივი ჯანმრთელობა: დემენცია, დეპრესია, სოციალური იზოლაცია

• ფიზიკური შეზღუდვები: მხედველობის, სმენისა და მოძრაობის დარღვევები

• საზოგადოებრივი მხარდაჭერა: ოჯახის როლი, კავშირი სამეზობლოსთან, სათემო სტრუქტურები

ხანდაზმულების ჯანმრთელობა არის კომბინაცია ბიოლოგიის, სოციალური პირობებისა და გარემოსი.

და საქართველო? მზად ვართ?!

საქართველოში მოსახლეობის დაბერების ტემპი მნიშვნელოვნად აჭარბებს ევროპულ საშუალო მაჩვენებლებს.

ახალგაზრდების მიგრაცია და დაბალი შობადობა ნიშნავს, რომ ჩვენი ქალაქები სულ უფრო მეტად გახდებიან ხანდაზმულთა სივრცეები.

თუმცა რეალობა ასეთია:

• საზოგადოებრივი ტრანსპორტი თითქმის არ ითვალისწინებს ხანდაზმულებს

• კლინიკებში რიგები, ბიუროკრატია და ინფორმაციული ბარიერები

• არ არსებობს მორგებული მენიუები ან მომსახურებები რესტორნებში

• ტროტუარები სრიალა, განათება სუსტი, საზოგადოებრივი პარკები მოუვლელი

საქართველომ უნდა დაიწყოს მუშაობა “ასაკზე მორგებული პოლიტიკის” შექმნაზე — ყველა დონეზე.

პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი:

„დაბერება არ არის კატასტროფა — ის არის ჩვენი ყველას მომავალი.

თუ დღეს არ მოვამზადეთ ქვეყანა, ქალაქები და სისტემა ხანდაზმულებისთვის, ხვალ ჩვენივე თავი აღმოჩნდება იგნორირებული და დაუცველი.

ასაკი არ უნდა გახდეს ბარიერი, არამედ გახდეს გონივრული განვითარების საშუალება.

დაწყება შეგვიძლია იქიდან, სადაც ვცხოვრობთ — ჩვენი ქუჩიდან, კლინიკიდან, ტროტუარიდან.“

წყაროები:

1. Boston Consulting Group. Urban Populations Are Aging. How Can Cities Adapt? 2025

2. World Health Organization. Global Age-Friendly Cities: A Guide. WHO, 2007

3. HelpAge International. Ageing and the City: Making Urban Spaces Work for Older People. 2022

4. გაეროს მოსახლეობის განვითარების განყოფილება (UN DESA), World Population Prospects, 2022

გაიგეთ მეტი:

შენი ექიმი – ჯანდაცვა ყველა თაობისთვის:

პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH) და მედიცინის დოქტორი (PhD) — არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე. პროფესორი ფხაკაძე არის მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის (WHO) კონსულტანტი, Relief International-ის მმართველი საბჭოს დირექტორი, გაეროს გენერალური მდივნის ყოფილი მრჩეველი ჯანდაცვის საკითხებში და ასევე HelpAge International-ის ყოფილი რეგიონული მრჩეველი ევროპისა და ახლო აღმოსავლეთისთვის. მისი საქმიანობა მოიცავს ჯანდაცვის პოლიტიკის განვითარებას, საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის სტრატეგიული პროგრამების დაგეგმვასა და განხორციელებას, საერთაშორისო პარტნიორობის გაძლიერებას და ჯანდაცვის სისტემების გაუმჯობესებას, განსაკუთრებული აქცენტით მოწყვლადი ჯგუფების — ლტოლვილების, ხანდაზმულების, ბავშვებისა და ქრონიკული პაციენტების მხარდაჭერაზე.