სტევია — ტკბილი ალტერნატივა თუ დამალული რისკი?

სტევია (Stevia rebaudiana) არის სამხრეთ ამერიკული მცენარე, რომლის ფოთლებიდან მიღებული ექსტრაქტი გამოიყენება, როგორც ბუნებრივი დამატკბობელი. ის შაქარზე ასჯერ ტკბილია, მაგრამ კალორიებს თითქმის არ შეიცავს. ამიტომაც გახდა პოპულარული დიაბეტიანებში, მათ შორის ადამიანებში, ვინც წონის კონტროლს ცდილობს.

დადებითი მხარეები

• ნულოვანი კალორია – არ იმატებს წონას.

• გლიკემიური ინდექსი = 0 – არ ზრდის სისხლში შაქრის დონეს.

• უსაფრთხოა დიაბეტიანთათვის – შეიძლება დაეხმაროს გლუკოზის სტაბილურობაში.

• კბილების დაცვა – არ უწყობს ხელს კარიესს.

• სავარაუდო ჯანმრთელობის სარგებელი – კვლევები მიუთითებს ანტიოქსიდანტურ და ანთების საწინააღმდეგო თვისებებზე, ასევე მსუბუქ ჰიპერტენზიაში წნევის შემცირებაზე.

შესაძლო უარყოფითი მხარეები

მიუხედავად დადებითი თვისებებისა, მეცნიერებმა შეისწავლეს მისი შესაძლო გვერდითი ეფექტებიც:

• გემოს თავისებურება – ხშირად ტოვებს მწარე ან ლიქიორისმაგვარ გემოს.

• გასტროინტესტინალური სიმპტომები – დიდი დოზით შეიძლება გამოიწვიოს შებერილობა, დიარეა, მუცლის დისკომფორტი.

• მიკრობიომის ცვლილებები – ცხოველთა კვლევებში დაფიქსირდა ნაწლავის ბაქტერიული ბალანსის დარღვევა, რაც მომავალში შეიძლება მეტაბოლურ პრობლემებს უკავშირდებოდეს.

• ღვიძლისა და თირკმელების მაჩვენებლები – მაღალი დოზებით (ცხოველებში) აღინიშნა ღვიძლის ენზიმების მატება (ALT, AST) და თირკმლის ფუნქციის ცვლილება.

• ალერგიული რეაქციები – იშვიათია, მაგრამ შესაძლებელია, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ ადამიანი ალერგიულია Asteraceae ოჯახის მცენარეებზე.

• პროდუქტის ხარისხი – ბაზარზე ხშირია შერეული „სტევია“, რომელიც რეალურად შეიცავს სხვა დამატკბობლებსაც (ერითრიტოლი, დექსტროზა და სხვ.), რაც ცვლის შედეგებს და ზოგჯერ ზრდის რისკებს.

საერთაშორისო რეგულაციები

• EFSA (ევროკავშირი): სტევიის გლიკოზიდები დაშვებულია, როგორც საკვები დანამატი (E960).

• FDA (აშშ): მაღალი სისუფთავის ექსტრაქტები აღიარებულია, როგორც უსაფრთხო (GRAS).

• ADI (Acceptable Daily Intake): მაქსიმალური უსაფრთხო დოზა დღეში 4 მგ/კგ სხეულის წონაზე (სტევიოლის ექვივალენტში).

1. შეიძლება სტევია აზიანებდეს ღვიძლსა და თირკმელებს?

ცხოველებში დიდი დოზებით დაფიქსირდა ანთებითი ცვლილებები, მაგრამ ადამიანებში სტანდარტული დოზებით მსგავსი ზიანი არ დადასტურებულა.

2. ყველაზე ხშირი გვერდითი ეფექტი რომელია?

ყველაზე ხშირად გვხვდება შებერილობა, გაზები და დიარეა — განსაკუთრებით მაშინ, როცა პროდუქტი შერეულია სხვა დამატკბობლებთან.

3. ორსულობის დროს შეიძლება სტევიის გამოყენება?

სუფთა, მაღალი სისუფთავის ექსტრაქტები უსაფრთხოდ ითვლება ზომიერ დოზებში, მაგრამ „მთელი ფოთლის“ ან დაუფილტრავი ფორმებისგან უმჯობესია თავი შევიკავოთ.

4. იწვევს თუ არა სტევია ალერგიას?

ძალიან იშვიათად, მაგრამ შესაძლებელია. განსაკუთრებით იმ ადამიანებში, ვინც ალერგიულია მზესუმზირის ან გვირილის ოჯახის მცენარეებზე.

5. შეიძლება თუ არა სტევიის ჭარბი მოხმარება?

დიახ. თუ გადაჭარბდება ADI (4 მგ/კგ), შესაძლებელია კუჭ–ნაწლავის დარღვევები, ასევე ცხოველებში ნაჩვენები სხვა პოტენციური ზიანიც.

6. ყველა სტევიის პროდუქტი უსაფრთხოა?

არა. ბევრ მაღაზიაში იყიდება „სტევიის“ სახელით ნაზავები, სადაც რეალური სტევია მინიმალურია. აუცილებლად წაიკითხეთ ეტიკეტი და შეამოწმეთ სერტიფიკატები.

Supplement.ge–ს SSG-3 შეფასებით, სტევია მოიაზრება „მწვანე სიგნალის“ ქვეშ, რადგან:

• აქვს EFSA და FDA-ს ნებართვა.

• დადგენილია უსაფრთხო დოზა (ADI).

• არ ზრდის სისხლში შაქარს და ხელს უწყობს კალორიული ბალანსის კონტროლს.

თუმცა, ბაზარზე არსებული ბევრი პროდუქტი შერეულია სხვა დამატკბობლებთან. ასეთ შემთხვევაში, ეფექტი და უსაფრთხოება დამოკიდებულია არა მხოლოდ სტევიაზე, არამედ დამატებით ინგრედიენტებზე. Supplement.ge მუდმივად ამოწმებს ბაზარზე არსებულ პროდუქტებს და აფასებს მათ სერტიფიკატების მიხედვით.

მეტი უახლესი და სანდო სამედიცინო ინფორმაცია იხილეთ ოფიციალურ პლატფორმაზე:

გადმოწერე აპლიკაცია “შენი ექიმი” – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!

მიიღე სანდო და აქტუალური ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ – საქართველოდან და მთელი მსოფლიოდან.

შენი ექიმი – ცოდნა ჯანმრთელობისთვის.

პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, PhD მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის ექსპერტი 25+ წლიანი გამოცდილებით.