ნიტაზენები, ფატალური შედეგები – უხმო გლობალური საფრთხე

საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე

ბოლო წლებში სინთეზური ოპიოიდი, სახელად ნიტაზენი, საზღვრებს მიღმა ჩუმად ვრცელდება და მზარდ შეშფოთებას იწვევს როგორც ჯანდაცვის სპეციალისტებში, ასევე სამართალდამცავ სტრუქტურებში. ნიტაზენები თავდაპირველად 1950-იან წლებში შეიქმნა სამეცნიერო კვლევების მიზნებისთვის, თუმცა არასდროს დაშვებულა სამედიცინო გამოყენებისთვის. დღეს კი ეს საშიში ნივთიერება არალეგალურად იწარმოება და ვრცელდება მსოფლიოს მასშტაბით — ფატალური შედეგებით.

2025 წლის აპრილში გამოცემა Daily Mail-მა და ბრიტანეთის ეროვნული დანაშაულის სააგენტომ გამოაქვეყნეს ინფორმაცია, რომ ნიტაზენები 500-ჯერ უფრო ძლიერია ჰეროინზე და ფენტანილზეც კი საშიშროებით აღემატება. უკვე დაფიქსირებულია არაერთი ლეტალური შემთხვევა დიდ ბრიტანეთში, აშშ-ში და ევროპის ქვეყნებში. საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ექსპერტები კი ხაზგასმით აცხადებენ: ეს საფრთხე აღარ არის მხოლოდ დასავლური სამყაროს პრობლემა — საქართველო დაცული არ არის.

ნიტაზენები განსაკუთრებით სახიფათოა იმით, რომ ლეტალურ დოზას მიაღწევს მიკროგრამებით. ისინი ხშირად სხვა პრეპარატებთან ერთად იყიდება, რაც ნიშნავს, რომ მომხმარებელი არ იცის, რეალურად რას იღებს. ამ გაურკვევლობამ ნიტაზენები განსაკუთრებულად მომაკვდინებლად აქცია.

რატომ ვრცელდება ნიტაზენები ასე სწრაფად?

მათი წარმოება იაფი და მარტივია არარეგულირებულ ლაბორატორიებში, ძირითადად ჩინეთში. იქიდან ისინი თეთრი ფხვნილის ან აბების სახით იგზავნება ონლაინ გაყიდვების ან ქუჩის ბნელ ქსელებში. ერთდროულად მათ აღმოჩენა და კონტროლი პრაქტიკულად შეუძლებელია.

საქართველო, სადაც ღია საზღვრებია, მეტია უცხოეთიდან დაბრუნებული ემიგრანტები და აქტიურობს არალეგალური ნარკობაზარი — ასევე წარმოადგენს მაღალი რისკის ზონას. 2024 წელს თბილისში რამდენიმე გადაჭარბების შემთხვევის შემდეგ, ტოქსიკოლოგებმა ლაბორატორიულად დაადასტურეს სინთეზური ოპიოიდების — მათ შორის ნიტაზენის მსგავსი ნივთიერებების არსებობა.

პროფესორი გიორგი ფხაკაძე გვაფრთხილებს:

„ეს უკვე აღარ არის მხოლოდ დასავლეთის პრობლემა. ნიტაზენები მოდიან — ჩუმად, სწრაფად და ლეტალურად. და ჩვენ მზად არ ვართ“

გამოფხიზლდი, საქართველო — როგორ დავიცვათ თავი?

პირველი ნაბიჯია — ინფორმირებულობა. ქართველ ახალგაზრდათა დიდი ნაწილი ვერ აცნობიერებს, რომ ქუჩაში გაყიდული პრეპარატები — მათ შორის „ტკივილგამაყუჩებლები“ და „წვეულების აბები“ — შესაძლოა შეიცავდეს ნიტაზენებს. საჭიროა ინფორმაციის გავრცელება, სკოლებში პრევენციული პროგრამები და მედიაკამპანიები, რომელიც ერთ მარტივ გზავნილს გაავრცელებს: ერთი აბი საკმარისია.

მეორე ნაბიჯი — მონიტორინგის გაძლიერება. საქართველოში არ არსებობს ცენტრალიზებული სისტემა ახალი ნარკოტიკების მონიტორინგისთვის. აუცილებელია ინვესტიცია ტოქსიკოლოგიურ ლაბორატორიებში, სამედიცინო პერსონალის გადამზადება, რომ სწორად ამოიცნონ გადაჭარბების სიმპტომები. აუცილებელია გადაუდებელი დახმარების ცენტრები იყვნენ აღჭურვილი ნალოქსონით (ოპიოიდების საწინააღმდეგო ანტიდოტი) და მოქმედებდეს განახლებული პროტოკოლები, სპეციალურად ნიტაზენებისთვის.

მესამე საფრთხე მოდის სოციალური მედიიდან. TikTok-ზე და Instagram-ზე ვრცელდება შინაარსი, რომელიც პოპულარიზაციას უწევს ნარკოტიკულ გამოყენებას. ეს ინფორმაციის მახინჯი გავრცელება განსაკუთრებით ახალგაზრდებზე ახდენს გავლენას. პლატფორმებმა, მშობლებმა და სახელმწიფო უწყებებმა უნდა გაერთიანდნენ და სწრაფად ამოიცნონ და წაშალონ მსგავსი კონტენტი.

და ბოლოს — საჭიროა რეგიონული და საერთაშორისო თანამშრომლობა. ნიტაზენები არ ცნობს საზღვრებს და არც ჩვენი თავდაცვა უნდა იცნობდეს. საჭიროა მონაცემების გაზიარება, პარტნიორობა სამართალდამცავ და საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ორგანიზაციებთან, კანონმდებლობის განახლება და ახალი საფრთხეების ადეკვატური შეფასება.

პროფესორი გიორგი ფხაკაძე მკითხველს ასე მიმართავს:

„დაფიქრდით — იცით რას იღებს თქვენი შვილი, მეგობარი, ან მეზობელი? მზად არის თქვენი სკოლა, კლინიკა ან საზოგადოება? ეს არ არის შიში — ეს არის რეალობა, რომელიც ყველამ ერთად უნდა გავიაზროთ.“

წყაროები:

1. Daily Mail. “Nitazene: Deadliest drug behind UK heroin crisis.” April 2025.

2. UK National Crime Agency Report. 2025.

3. CDC Emerging Drugs Watchlist, United States. 2024.

4. საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის შიდა ანგარიში. საქართველო, 2024.

პროფესორი გიორგი ფხაკაძე:

საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ექსპერტი, Relief International-ის მმართველი საბჭოს დირექტორი, გაეროს გენერალური მდივნის ყოფილი მრჩეველი. 25 წელზე მეტი გამოცდილება საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სფეროში როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე.